کد مطلب:210907 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:119
امام جعفر صادق و آثار منظوم آن حضرت
حضرت امام صادق علیه السلام مانند سایر ائمه معصومین علیهم السلام دارای قوه ملكوتی و نیروی معنوی آسمانی بوده نظم و نثر برابر او یكسان و حروف و كلمات مانند افراد سپاه و نظامی در تحت فرمان او بود به هر نحو می خواست احساسات و ادراكات معنوی را در قالب حروف و كلمات می ریخت و مشعل هدایت را به آثار منثور و منظوم خود برمی افروخت.
البته شعر از صناعات خمس منطق است كه برای جلب توجه شنوندگان استحسانا كلمات و حروف را موزون و مقفی نموده به گوش عامه می رسانند و اثر عمیقی در شنونده باقی می گذارند - اگر این معانی از اصول عقاید و لطایف دقایق علمی باشد بهتر و نیكوتر اثر می بخشد.
امام علیه السلام كه هدف مقدسش هدایت و رهبری خلق به كمال فضیلت است شعر را درباره تهذیب اخلاق به كار می برد تا مردم نگویند قادر بر نظم و موزون ساختن كلمات نیست و پیغمبر صلی الله علیه و آله از این جهت شعر نگفت كه مردم نگویند قرآن هم شعریات است همان طور كه ائمه اربعه به قیاس احكام را بیان نمودند.
آبی در نثرالدرر می نویسد: امام صادق می فرمود: «قال علیه السلام ایاكم و ملاحاة الشعراء فانهم یضنون بالمدح و یجودون بالهجاء.»
نظر امام درباره شعرا این بود كه فرمود فریب مدح شعرا را نخورید كه ضنت و غرور می آورد آنها به یك صله مدح می گویند و با یك جوء رثاء می گویند و در محرومیت هجاء می سازند - مدح و هجای شاعر سبب عجب و خودستائی شما نگردد و شعرا را هم به انعام و بخشش جلب نمائید تا هجا نگویند.
ابن شهرآشوب این اشعار را از امام نقل كرده كه فرمود:
[ صفحه 412]
فینا یقینا بعد الوفاء
و فینا تفرخ افراخه
رایت الوفاء یزین الرجال
كما زین العذق شمراخه
در مناقب می نویسد سائلی از امام صادق چیزی خواست و امام علیه السلام به او عنایت فرمود او از الطاف امام صادق شكر و سپاس نمود امام ششم به او فرمود:
اذا ما طلبت خصال الندی
و قد عضك الدهر من جهده
فلا تطلبن الی كالح
اصاب الیسارة من كده
و لكن علیك باهل العلی
و من ورث المجد عن جده
فذاك اذا جئته طالبا
حبیت الیسارة من حده
و باز از آن حضرت نقل شده است:
تعصی الاله و انت تظهر حبه
هذا لعمرك فی الفعال بدیع
لو كان حبك صادقا لاطعته
ان المحب لمن ا حب میع
در تحف العقول می نویسد این دو شعر را به امام محمد باقر علیه السلام نسبت داده.
علم المحجة واضح لمزیده
و اری القلوب عن المحجة فی عمی
و لقد عجبت لهالك و نجاته
موجودة و لقد عجبت لمن نجا
در مناقب از سفیان ثوری این اشعار را از امام صادق نقل كرده:
لا الیسر یطرؤنا یوما فیبطرنا
و لا لازمه دهر نظهر الجزعا
ان سرنا الدهر لم نبهج لصحته
اوساءنا الدهر لم تظهر له الهلعا
مثل النجوم علی مضمار اولنا
اذا تغیب نجم آخر طلعا
و نیز از آن حضرت نقل شده:
فی الاصل كنا نجوما یستضاء بنا
و للبریة نحق الیوم برهان
نحن البحور التی فیها لغائصكم
در ثمین و یاقوت و مرجان
مساكن القدس و الفردوس نملكها
و نحن للقدس و الفردوس خزان
من شد عنا فبرهوت مساكنه
و من اتانا فجنات و ولدان
حافظ عبدالعزیز بن اخضر جنابذی در معالم العترة النبویه می نویسد ابراهیم بن مسعود روایت كرده كه مردی از تجار خدم امام صادق علیه السلام رفت و آمد بسیار داشت و خوب آن حضرت را شناخته اكثر اوقات ملازمت خدمت امام را داشت تا موقعی كه اوضاع تجارتش
[ صفحه 413]
به هم خورد و فتوری در كارش رخ داد شكایت حال خود را خدمت امام علیه السلام نقل كرد آن حضرت فرمود:
فلا تجزع و ان اعسرت یوما
فقد یسرت فی زمن طویل
و لا تیأس فان الیأس كفر
لعل الله یغنی عن قلیل
و لا تظنن بربك ظن سوء
فان الله اولی بالجمیل
در كتاب عددالقویه می نویسد: سفیان ثوری خدمت امام عرض كرد «یابن رسول الله لم اعتزلت الناس؟ فقال علیه السلام یا سفیان فسد الزمان و تغیر الاخوان فرایت الانفراد اسكن للفؤاد ثم قال»
ذهب الوفاء ذهاب امس الذاهب
و الناس بین مخاتل و موارب
یغشون بینهم المودة و الصفا
و قلوبهم محشوة بعقارب
در حاشیه مجموعة الامثال الشعریه این بیت را نسبت به امام صادق علیه السلام داده:
لا تجز من المداد فانه
عطر الرجال و حلیة الاداب
البته شعر از صناعات خمس منطق است كه برای جلب توجه شنوندگان استحسانا كلمات و حروف را موزون و مقفی نموده به گوش عامه می رسانند و اثر عمیقی در شنونده باقی می گذارند - اگر این معانی از اصول عقاید و لطایف دقایق علمی باشد بهتر و نیكوتر اثر می بخشد.
امام علیه السلام كه هدف مقدسش هدایت و رهبری خلق به كمال فضیلت است شعر را درباره تهذیب اخلاق به كار می برد تا مردم نگویند قادر بر نظم و موزون ساختن كلمات نیست و پیغمبر صلی الله علیه و آله از این جهت شعر نگفت كه مردم نگویند قرآن هم شعریات است همان طور كه ائمه اربعه به قیاس احكام را بیان نمودند.
آبی در نثرالدرر می نویسد: امام صادق می فرمود: «قال علیه السلام ایاكم و ملاحاة الشعراء فانهم یضنون بالمدح و یجودون بالهجاء.»
نظر امام درباره شعرا این بود كه فرمود فریب مدح شعرا را نخورید كه ضنت و غرور می آورد آنها به یك صله مدح می گویند و با یك جوء رثاء می گویند و در محرومیت هجاء می سازند - مدح و هجای شاعر سبب عجب و خودستائی شما نگردد و شعرا را هم به انعام و بخشش جلب نمائید تا هجا نگویند.
ابن شهرآشوب این اشعار را از امام نقل كرده كه فرمود:
[ صفحه 412]
فینا یقینا بعد الوفاء
و فینا تفرخ افراخه
رایت الوفاء یزین الرجال
كما زین العذق شمراخه
در مناقب می نویسد سائلی از امام صادق چیزی خواست و امام علیه السلام به او عنایت فرمود او از الطاف امام صادق شكر و سپاس نمود امام ششم به او فرمود:
اذا ما طلبت خصال الندی
و قد عضك الدهر من جهده
فلا تطلبن الی كالح
اصاب الیسارة من كده
و لكن علیك باهل العلی
و من ورث المجد عن جده
فذاك اذا جئته طالبا
حبیت الیسارة من حده
و باز از آن حضرت نقل شده است:
تعصی الاله و انت تظهر حبه
هذا لعمرك فی الفعال بدیع
لو كان حبك صادقا لاطعته
ان المحب لمن ا حب میع
در تحف العقول می نویسد این دو شعر را به امام محمد باقر علیه السلام نسبت داده.
علم المحجة واضح لمزیده
و اری القلوب عن المحجة فی عمی
و لقد عجبت لهالك و نجاته
موجودة و لقد عجبت لمن نجا
در مناقب از سفیان ثوری این اشعار را از امام صادق نقل كرده:
لا الیسر یطرؤنا یوما فیبطرنا
و لا لازمه دهر نظهر الجزعا
ان سرنا الدهر لم نبهج لصحته
اوساءنا الدهر لم تظهر له الهلعا
مثل النجوم علی مضمار اولنا
اذا تغیب نجم آخر طلعا
و نیز از آن حضرت نقل شده:
فی الاصل كنا نجوما یستضاء بنا
و للبریة نحق الیوم برهان
نحن البحور التی فیها لغائصكم
در ثمین و یاقوت و مرجان
مساكن القدس و الفردوس نملكها
و نحن للقدس و الفردوس خزان
من شد عنا فبرهوت مساكنه
و من اتانا فجنات و ولدان
حافظ عبدالعزیز بن اخضر جنابذی در معالم العترة النبویه می نویسد ابراهیم بن مسعود روایت كرده كه مردی از تجار خدم امام صادق علیه السلام رفت و آمد بسیار داشت و خوب آن حضرت را شناخته اكثر اوقات ملازمت خدمت امام را داشت تا موقعی كه اوضاع تجارتش
[ صفحه 413]
به هم خورد و فتوری در كارش رخ داد شكایت حال خود را خدمت امام علیه السلام نقل كرد آن حضرت فرمود:
فلا تجزع و ان اعسرت یوما
فقد یسرت فی زمن طویل
و لا تیأس فان الیأس كفر
لعل الله یغنی عن قلیل
و لا تظنن بربك ظن سوء
فان الله اولی بالجمیل
در كتاب عددالقویه می نویسد: سفیان ثوری خدمت امام عرض كرد «یابن رسول الله لم اعتزلت الناس؟ فقال علیه السلام یا سفیان فسد الزمان و تغیر الاخوان فرایت الانفراد اسكن للفؤاد ثم قال»
ذهب الوفاء ذهاب امس الذاهب
و الناس بین مخاتل و موارب
یغشون بینهم المودة و الصفا
و قلوبهم محشوة بعقارب
در حاشیه مجموعة الامثال الشعریه این بیت را نسبت به امام صادق علیه السلام داده:
لا تجز من المداد فانه
عطر الرجال و حلیة الاداب